Warszawska Praga

Wyświetlenia: 375

Dla mnie – przewodnika po Warszawie i bliższych i dalszych wokół miasta okolicach, to dzień ważny, jeden z najważniejszych…

W dniu dzisiejszym, 10 lutego, mija kolejna, 375 (trzysta siedemdziesiąta piąta), rocznica nadania przez Króla Władysława IV Wazę praw miejskich Pradze, leżącej na prawym brzegu Wisły.

Zanim to jednak nastąpiło, najpierw kilka słów wprowadzenia, słów nie moich, słów Andrzeja Sołtana…

Andrzej Sołtan – (historyk, varsavianista, muzealnik) 

Mój „guru” – mój przewodnik po „drogach i ścieżkach”, po meandrach historii Warszawy. On tak pisał o Pradze w książce „WARSZAWSKIEJ PRAGI DZIEJE DAWNE I NOWSZE” w rozdziale…

PRAGA W CIĄGU WIEKÓW

„Jest to siedlisko łez! Wszystkie nieszczęścia Narodu gromadzą się w tem miejscu: nie ma wojny któraby tu nie zadała rany, nie ma wypad­ ku któryby na tutejszych błoniach nie pozostawił pamiątki po sobie. Dzieje ludzkości smutny zwiastuję obraz pod niebem Pragi: na jej rów­ ninach spoczywają i człowiek wolny broniący swej ziemi, i niewolnik walczący na rozkaz swego pana. 

Tak w 1835 roku pisał – nie bez racji – pierwszy dziejopis Pragi, emigrant popowstaniowy w Paryżu, Jędrzej Słowaczyński. Nim jednak stała się owym „siedliskiem łez”, miała za sobą Praga stulecia niczym nie zakłóconego rozwoju, będącego rezul­tatem trudu zamieszkujących ją pokoleń, jak i sprzyjających okolicz­ności dziejowych.”

Andrzej Sołtan

…dalej czytamy, że…

„Wspomniana w źródłach w 1432 roku, ale istniejąca bez wątpienia już wcześniej, należała ona do kilkunastu wsi szlacheckich i książę­cych egzystujących na obszarze dzisiejszej prawobrzeżnej Warszawy w okresie późnego średniowiecza. W spokojne bytowanie tych osad większe ożywienie wzniosła dopiero 2 połowa XVI wieku. Wyznacze­nie Warszawy na miejsce odbywania sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz związana z tym, budowa stałego mostu przez Wisłę sprawiły, że okolice Pragi stały się widownią doniosłych wydarzeń poli­tycznych. W listopadzie 1572 roku, pod Grochowem, doszło do zjazdu senatorów i posłów mazowieckich zwołanego podczas walk o władzę po bezpotomnej śmierci króla Zygmunta Augusta, zaś w kwietniu roku następnego – na polach Kamiona – przeprowadzono pierwszą wolną elekcję, która na tron polski wyniosła Henryka Walezego. Zdarzenia te zwróciły uwagę na atrakcyjność terenów położonych w bezpośred­nim sąsiedztwie Warszawy, u zbiegu ważnych traktów handlowych i komunikacyjnych.”

Andrzej Sołtan

Takie były polityczne ale nie tylko takie początki Pragi…

„Tym, który najwcześniej docenił korzystne usytuowanie Pragi był biskup kamieniecki Marcin Białobrzeski. Informując w 1583 roku Stolicę Apostolską o nabyciu części gruntów praskich uzasadniał ów zakup walorami rezydencjonalnymi tego miejsca w perspektywie spodziewanych, na prawym brzegu Wisły, kolejnych zjazdów szla­ checkich. Za przykładem biskupa poszła rychło zamożna szlachta i magnateria związana z dworem królewskim. Szczególną inicjatywą na tym polu odznaczył się marszałek nadworny koronny Adam Kazanowski, skupiając w swoim ręku w latach 1637-1647 znaczne grunty nie tylko na Pradze, ale i w pobliskim Golędzinowie.” 

Andrzej Sołtan

„Parcelacja terenów praskich doprowadziła do podziału Pragi na Biskupią i Magnacką, nie przeszkodziła jednak w dalszym jej rozwoju. Właściciele obu części, każdy z osobna i na swój sposób, dbali o nale­ żące do nich włości. Z inicjatywy Kazanowskiego powstały na Pradze Magnackiej różne obiekty o charakterze gospodarczym – spichlerze, słodownia, browar, cegielnie, żupa solna. Biskupom kamienieckim zawdzięczała Praga Biskupia wyjednanie u króla Władysława IV praw miejskich oraz wzniesiony w latach 30. XVII wieku kościół i klasztor Bernardynów. Ufundowana przy kościele w 1642 roku, z dotacji ro­ dziny królewskiej, kaplica wzorowana na Santa Casa w Loreto, ze znaj­ dującym się w niej słynącym łaskami wizerunkiem Matki Boskiej, stała się rychło celem licznych pielgrzymek z bliższych i dalszych okolic. O znaczeniu jakie to miało dla powstającego miasteczka świadczy umieszczenie Domku Loretańskiego na jego pieczęci miejskiej. Wraz z klasztorem i siedzibą magistratu praskiego usytuowany był on przy głównej arterii Pragi Biskupiej, którą stanowiła istniejąca do dziś ulica Ratuszowa.”

Andrzej Sołtan

Nastąpił wreszcie rok 1648 a w nim…

Król Władysław IV Waza postanowił i nadał (na prawie magdeburskim) przywilej lokacyjny osadzie  właśnie  10 lutego – nie kre­ował on…

„tworu całkowicie nowego, a jedynie potwierdzał formalnie jej kształtującą się od pewnego czasu miejskość. Miała bowiem Praga Biskupia już przedtem zaczątki samorządu, rozwiniętą sieć ulic i sto­ sunkowo zwartą zabudowę. Podobnym procesom urbanizacyjnym podlegały sąsiadujące z nią Golędzinów i Kamion. Na gruntach tego ostatniego tamtejszy proboszcz Stanisław Skarszewski założył mia­steczko nazwane od jego nazwiska Skarszewem, co z czasem zamie­niono na Skaryszew. Szybki rozrost jurydyki skaryszewskiej sprawił, że status miejski uzyskała ona wcześniej od Pragi, bo w roku 1641. Pomyślnie rozwijające się prawobrzeżne osady tworzyły łącznie znaczne skupisko osadnicze, które Adam Jarzębski, autor przewodni­ ka po mieście wydanego w 1643 roku, przyrównywał nawet – niewąt­pliwie na wyrost – do drugiej Warszawy.”

Andrzej Sołtan

Praga – jako samodzielne miasto – istniała do 1791 roku, ale to już temat na inną opowieść.